Trovanja pasa!

Trovanja pasa su vrlo cesta i u praksi se javljaju u velikom broju.

Trovanje moze nastati:
-alimentarnim (inoxicatio ab alimentis)
-bakterijskim otrovima (septicemije-pyemije)
-drugim toksicnim materijama.

Takodje, trovanja mogu da budu:
-perakutna
-akutna
-hronicna

Perakutna trovanja u pasa nastaju u onim slucajevima kada zestoki otrovi u velikim kolicinama dospiju u organizam psa.

Akutna trovanja u najvecem broju slucajeva vrlo brzo dovode do smrti. Neka od ovih trovanja mogu da dovedu do trenutne smrti.

Hronicni tok trovanja nastaje kada se stalno u manjim kolicinama otrov unosi u organizam psa. Ovakva trovanja najcesce dovode do tezih ostecenja parenhimatoznih organa, prijesvega jetre i burega (hepato-renalni sindrom). Cesto hronicna trovanja teku sa vrlo slozenom simptomatologijom.

U najvecem broju slucajeva otrovanja su akutnog karaktera i traju jedan do nekoliko dana. Njihov tok je povoljan kada se brzom intervencijom otrov sto prije eliminise iz organizma. Tok je povoljan i u slucajevima kada je otrov dospio u organizam i u kolicinama koje nece izazvati smrt (submorbidne doze). Tok je povoljan i u slucajevima kada je organizam u stanju da eliminise otrov sa manjim ili vecim posljedicama.

Mehanizam djelovanja otrova je veoam razlicit. Zavisno od toga na koje celije i tkiva otrov djeluje, moze se procjenjivati ishod trovanja. Neke vrste otrova denaturisu bjelancevine i na taj nacin dovode do nekroze celija. Soli teskih metala spajaju se sa bjelancevinama u ireverzibilne spojeve, sto takodje izaziva smrt celije. Neki otrovi izazivaju poremecaj unutrasnje oksidacije u celijama (narusavaju tkivno disanje) i na tja nacin eliminisu respiratorne funkcije celija. Pojedini otrovi direktno djeluju na protoplazmu celija pa se i nazivaju celularni ili protoplazmicni otrovi. U cjelini gledano, sve toksicne materije ostecuju celije ili remete njihov metabolizam i funkciju, sto se manifestuje sindromom intoksikacije.

Jacina djelovanja otrova zavisi od:
-brzine resorpcije,
-doze
-njegove koncentracije u organizmu.

Kod otrova koji se brzo resorbuju u organizmu, simptomi se vrlo brzo ispoljavaju, a ishod trovanja zavisi od kolicine otrova koji se resorbovao. Opsta otpornost organizma ima znacaja za ishod trovanja, tok bolesti, prognozu i efekat terapije.

Toksikologija je danas toli uznapredovala i doprinijela pronalasku velikog broja vrlo toksicnih materija, koje ako i u minimalnim kolicinama dospiju u organizma, mogu vrlo brzo da ugroze zivot.

Danas se, posebno u poljoprivredi protiv biljnih stetocina i unjihovih uzrocnika koriste razlicite toksicne materije, koje i u vrlo malim kolicinama mogu toksicno da djeluju na organizam psa. Od tih sredstava, poznati su razni pesticidi, herbicidi, intoksicidi, rodencidi, kao i razna vjestacka djubriva. Neki lijekovi i medikamenti, posbeno narkotici i hipnotici, ako se nestrucno primjenjuju i u vecim dozama odpropisanih, mogu da izazovu trovanje sa srmtnih zavrsetkom. Nestrucno i neodgovorno posatvljanje raznih mamaca u cilju unistavanja glodara, kao i pojedini otrovani i mrtvi glodari pojedeni od strane pasa, mogu dovesti do teskih trovanja sa smrtnim ishodom.

Obratit cemo paznju na alimentarna i hemijska trovanja (ne na bakterijska i virusna).

Etiologija Simptomi Terapija

Alimentarne intoksikacije najcesce nastaju kada pas konzumira budjavu, ukislu i pokvarenu hranu u kojoj je doslo do raspadanja organskih materija i stvaranja razlicitih toksina koji mogu da dovedu do teskih trovanja. treba napomenuti da organizam psa je znatno osjetljiviji na alimentarna trovanja od organizama drugih domacih zivotinja.
Pas vise no bilo koja druga domaca zivotinja zhatijeva pravovremenu, urednu i uobrocenu ishranu sa uvijek svjeze pripremljenom hranom. Alimentarnie intoksikacije cesto mogu da izazovu i konzervisana i isndustrijski pripremljena hrana, ukoliko joj je prosao rok upotrebe ili je cuvana u neuslovnim prostorijama. aostala hrana u sudovima iz kojih se hrane psi, narocito u ljetnjim mjesecima, kao i neoprani i zaprljani sudovi, mogu izazvati teska trovanja sa tragicnim zavrsetkom. Zbog toga, pravilnoj, adekvatnoj i pravovremenoj ishrani pasa treba posvetiti posebnu paznju.

Cesta su trovanja ne samo pasa vec i ljudi sa neociscenim i bakterijama zatrovanim mesom. Meso je najcesce inficirano salmonelom i Esh. Colli. Trovanja pasa zbog zagadjenog mesa su vrlo cesta. Ist tako mesne konzerve za ishranu pasa, kao o konzerve sa povrcem, mogu biti agadjene clostridiumom botulinusom koji proizvode jak botulinus toksin koje izaziva teska trovanja. Kod salmonele treba primjeniti antibiotike specificne za zalmonelu (chloramphenicol).

Trovanja hemisjkim otrovima su takodje vrlo cesta, ali cemo spomenuti samo ona koja se najcesce pojavljuju. Pored alimentarnih otrova danas je poznat veoma veliki broj hemijskih otrova i toksicnih materija koje mogu da kod pasa izazovu teza trovanja. najcesce susrecemo trovanja arsenom i njegovim preparatima, koji se upotrebljavjau u brobi protiv ektoparazita (krpelji, buve, ...) instekata i glodara.

S obzirom an shiroku primjenu arsenau navedene svrhe, ove intoksikacije se vrlo cesto pojavljuju. Kod trovanja arsenom i njegovim prepratima, nema antidota. U ovakvim slucajevima dobro je davanje vitamina B complex, A i D vitamina, oligovita, K vitamina, P vitamina.

Olovo i preparati olova spadaju u teske metale koji izazivaju teska trovanja. Ukoliko pas zbog nastranog apetita ili bilo kojih drugih razloga lize minizirane gvozdene predmete ili olovnu gledj, moze doci do trovanja. Simptomi - prekid apetita, cesto povracanje, i opstipacija. Proliv i opstipacija mogu da se smjenjuju pri cemu nastaje mrsavljenje. Od nervnih simptoma izrazena je plasljivost, lajanje bez povoda i uzroka, histericni i epileptiformni napadi, opistotonus, i na kraju pareticna stanja. Kod trovanja olovom idnicirano je davanje kalcijumovih soli, B compleks vitamin i kortikosteroida.

Fosfor i njegovi derivati spadaju u veoma jake otrove. U dozi od 0,05 do 0,1 gr na kg tjelesne tezine psa, fosfor moe da izazove njegovu smrt.

Ziva i razna jedinjenja zive, koja se danas mnogo upotrebaljavaju u poljoprivredi, mogu kod psa i u minimalnim dozama da iazovu jaka trovanja sa smrtnim zavrsetkom.

Talijum je otrov koji se upotrebljava za tamanjenje pacova. Smrtna doza ovog otrova je 10-25 mg na 1 kg tjelesne tezine psa. Simptomi su hepato-renalni sindrom, sa apatijom povracanjem i prolivom. Andtidot je B komplekx, posebno B12 i E vitamin. Pored toga treba primjeniti i kortikosteroide.

Cink fosfat je veoma jak otrov, koji svoje toksicno djelovanje ispolajva vec u zelucu i vrlo brzzo (1/2 - 1 casa) a smrtna doza je 20-40 mg na 1 kg tt (tjelesne tezine). Antidot je C vitamin i soli kalcijuma.

Dinitrofenol, dinitrokresol su sredstva koja se upotreblajvaju za impregnaciju drveta, za unistavanje insekata, i protiv korova u poljoprivredi. Oni spadaju u vrlo jake otrove za pse, a smtrna doza je 25-60 mg na 1 kg tt. Simptomi su karakteristicni, a nastaju 1-2 dana nakon momenta prodiranja otrova u organizam. pored gastro-intestinalnih poremecaja, javlja se jaka dispnoja sa taikardijom, edem pluca, pojacano mokrenje sa prisustvom bjelancevina u mokraci, bilirubinemija sa ikterusom i grcevi sa uzbudjenjem kao uvod u paralizu.

Kumarinski derivati kao sto su cumachlor, cumaphen (warforin) i drugi, danas se masovno upotrebljavaju za unistavanje pacova i drugih glodara (tiho tamanjenje pacova). Mehanizam djelovanja im se zasniva na principu blokiranja stvaranja protrombina u jetri cime se remeti proces koagulacije krvi sto uslovljava 'tihu smrt' zivotinja koje ga uzimaju.
Najopasniji iz ove grupe su argonini, hlorovani ugljenovodonici DDT (dichloridphenyltrichlorethan), NHC (hexachlorcyclohexan), lindan,toksafen i drugi. Antidoti kumarinskim derivatima su K vitamin, C vitamin, kalcijumi transfuzija krvi.

Fenol i njegovi derivati sa kojima se najcesce dolazi do trovanja su prilikom dezinfekcije ili impregnacije drveta za kucice pasa i sl. Na fenol su psi posebno osjetljivi.

Pored navedenih otrova, toksicno djelovanje mogu da izazovu i mnoga organska hemijska jedinjenja i materije, kao i neki elektroliti. Od njih treba spomenuti kao najcesce i najopasnije otrove:

Organofosforna jedinjenja, a koja spadaju u grupu opasnih otrova. Primjenjuju se cesto u poljoprivredi za zastitu bilja od stetocina. Neki od njih se upotrbljavaju kao nervni otrovi. Zajednicko im je djelovanjesto kao estri fosforne kiseline blokiraju holinestrazu. simptomi se ispolajvaju 10-120 min od momenta uzimanja otrova. Pas defecira, podrhtava cijelim tijelom, utucen je i zanosti se pri hodu sa jakom salivacijom i povracanjem. Dolazi do sirenja zjenica (myosis), srcani rad je pritajen, a srcani otkucaji usporeni (bradikardija), ritam disanja smanjen, a pojacana je bronhijalna sekrecija sa cijanozom. Pri kraju zivota dolazi do edema pluca i kome. Kod ovog trovanja, antidot je atropin.

Hlor - fenaksi derivati masnih kiselina koji spadaju u sinteticke herbicide koji se koriste u poljoprivredi za unistavanje korova. Oni takodje spadaju u jake otrove. U ovu grupu spadaju i derivati tirozina od koji su najpoznatiji atrazin, simain, propazin, prometrin itd.
Kod trovanja ugljenohlorovanim jedinjenjima, treba dati i/v (u venu) kalcijum, sedative, barbiturate, B complex, narocito riboflavin.

Ko jak otrov iz grupe alkaloida je strihin koji kod pasa iaziva smrt, ako se dospije u dozi 0,25 mg na 1 kg tt. Upotrebljava se kao sredstvo za unistavanje stetocina.Simptomi se karakterisu vrlo brzo, vec nakon 10-tak min. Kod otrovanog psa se zapaza uplasenost, i jak nemir sa velikom salivacijom. Vrlo brzo dolazi do hiperalgezije i nistagmusa. U daljem toku dolazi do gubitka ravnoteze tijela, tonicno-klonicnih grceva, tremora i trizmusa misica, opistonusa, povecanja tjelesne temparature. Karakterisitke trovanja ogleda se u - nemir psa, strah, jakim misicnim konvulzijama sa izrazenim tonicnim grcevima. Pored ostalog javlja se i opistotonus, otezano disanje, cijanoza, koma i letalan zavrsetak.
Kod ovog trovanja daju se barbiturati, glukoza i forsira se diureza.

Od hemijskih materija koje se upotrebljavaju kao medikamenti ima citava paleta materija koje se mogu smatrati kao otrovi ako se daju u velikim i nedozvoljenim dozama. Napomenut cemo samo neke cija terapeutska sirina je bliska toksicnoj pa i letalnoj.

U ovu grupu prije svega spadaju barbiturati koji se upotrebljavaju pri narkozi pasa, kao i a smirivanje pasa (nezdonal, kemithal, vetanarkol). - Simptomi - duboko spavanje, depresija disanja, paralia disanja, hipoksija i gibljenje refleksa sa poremecenom termoregulacijom.
Kod trovanja barbuturatima, treba primjeniti vjestacko disanje, forsiranu diurezu, zagrijavanje psa i primjenu analgetika.

Neki preparati koji se kod ljudi upotrebljavaju kao crevni antiseptici, kod pasa mogu pri primjeni da izazovu trovanje. Od ovih preparata najpoznatiji su entobex, mexaform, entero-vioform.
Kod trovanja crijevnim antisepticima dolazi do poremecaja u centralnom nervnom sistemu sa epileptiformnim napadima i poremecajima u ponasanju. Pored toga javlja se hematurija sa anemijom.

Treba spomenuti i trovanje ugljen monoksidom u zatvorenim i neporvjetrenim prostorijama, gdje se ovaj gas razvija. Sindromi su - poremecaj tkivnog disanja. Pa se brzo zamara, uz prisutvo cijanoze koja ga vodi u komatozno stanje koji vrlo brzo dovodi do smrti. U laksim slucajveima trovanja dolazi do otezanog disanja, kaslja,bronhitisa, bronhopneumonije, srcane i vaskularne slabosti. Kod trovanaj ugljen monoksidom treba primjeniti kiseonik.

Cesti ubodi nekih insekata, strsljenova, ose, bumbari pa i pcele, mogu izazvati trovanja koja migu i letalno da se zavrse. Simptomi su ubrzan rad srca, abnormalni otoci, misicni trzaji, osamucenost, vazomotorni kolaps, povracanje, grcevi do uginuca.

Botulizam karakterise prekid apetita, salivacija, otezan akt gutanja, srcana slabost, apatija, osamucenost, pareza i paraliza. na ocima se javlja keratitis, iritis, strabizmus i mioza. Kod ovog trovanja primjeniti antihistaminike (phenergan, hostacortin, synopen..). Indicirana je primjena kortikosteroida kao dopunska terapija.
Antidot kod botulizma je vitamin B complex, B12 u velikim dozama do 500mg i vise, kortikosteroidi i antibiotici shirokog spektra.

U nasim brdovitim i kamenitim predjelima zivi nekoliko vrsta veoma opasnoh zmija otrovnica ciji ugrizi mogu da izazovu veoma brzu smtr psa ukoliko se hitno ne primjeni antiviperini serum. Od ovih gmizavaca treba spomenuti sharku (vipera berus bosniensis), poskoka (vipera amodytes bosniensis), planinski shargan (vipera mesocoronis) i u manjem broju vipera aspis i vipera ursini. Ujedi na mjestu prodora u orgnizam izazivaju jak i hladan otok koji se brzo shiri. Na mjestu ujeda dolazi do nekroze koze, i otoka regionalnih limfnih cvorova. Poremecaj opsteg stanja organizma je izrazen malaksaloscu, apatijom, tahikardijom sa znacima vazomotornog kolapsa, otezanog Kusmaulovog tipa disanja. Dolazi do jake depresije, sa jako izrazenom salivacijom, nekoordinisanim pokretima i paralizom.
Kod ujeda zmije pored isjecanja rane i ispiranja rade sa 1% rastvorom kalijum permanganata, u okolinu rane (cirkuralno) treba dati antiviperina serum. Pored supkutanog davanja antiviperina, serum treba davati i i/v (u venu). Kod ujed azmije treba primjeniti i kortikosteroide.



Simptomi

Zavisno od nacina djelovanja otrova i simptomatologija je vrlo ralzicita, a klinicka slika moze biti specificna. Treba istaci da se znaci kod alimentarnih intoksikacija karakterisu nekim zajednickim simptomima, kao sto su poremecaj opsteg stanja, salivacija, neveselost, povracanje (obilno, cesto, zestoko), prekid apetita i neuzimanje vode.
Zavisno od brzine djelovanja otrova, dolazi do profuznog proliva, koje je cesto hemoragican i smrdljivog mirisa.
U vecini slucajeva disanje je otezano i ubrzano (tachicardia). pojava nervnih simptoma ukazuje da toksini djeluju na centralni nervni sistem. Cest znak trovanja je hepato-renalni sindrom. U ovakvim slucajeviam u mokraci se nalaze bjelancevine, ponekada i krv (haematurija), a u sedimentu mnosto epitelnih celija bubreznog epitela i bubreznih cilindera (eritrociti). Diureza je smanjena skoro do potpunog prekida lucenja mokrace. Kao znaci teskih degenerativnih promjena na jetri su ikterus, otok i povecanje jetre, povecana je vrijednos ureje u krvi a vrijednost bilirubina enormno je velika. Kod pojedinih otrova klinicka slika je specificna i ispolajva se posebnim simptomima.


Terapija

Opsti princip lijecenja svakog trovanja zasniva se na sto brzem otkrivanju i identifikaciji, prekidu djelovanja i sto brzem eliminisanju iz organizma neresorbovanih otrova i u primjeni specificnih antidota.

U otkrivanju otrova cesto nam koristi anamneza. Ona je korisna samo u onim slucajevima kada vlasnik potvrdi koja je vrsta otrova, vrijeme euzimanja i pod kojim je okolnostima otrov uzet.

Eliminisanje otrova iz organizma zatrovanog psa moguce je samo u onim slcuajevima kada se on nije resorbovao. Svi terapeutski zahvati koji imaju za cilj da eliminisu otrov iz organizma, bit ce uspjesniji ako se primjene sto prije od momenta uzimanja otrova.

Ukoliko je otrov prodro u organizam preko usta, onda je indicirano povracanje. Ukoliko je povracanje nastupilo zbog djelovanja samog otrova, potrebno ga je podrzati i potencirati sredstvima za povracanje. Pored povracanja, potrebno je sto prije isprati zeluac putem sonde priu cemu se u zeludac ubacuje tecnost (voda ili antidot), a zatim se otrovani pas okrene nanize i kroz istu sondu se zeludac ispira. Ispiranje zeludca se vrsi sto duze dok se sav sadrzaj zeludca ne eliminise.

Za ispiranje cjelokupnog digestivnog toka treba koristiti duboke klizme koje treba davati sve dotle dok pas ne pocne da povraca. Duboke klizme su i najpouzdanija metoda za potpunu eliminaciju otrova iz cijelog intestinalnog trakta (crijeva i zeludac). Ukoliko je doslo do resorpcije otrova (proslo vise od 2 casa od momenta uzimanja), ispiranje zeludca i dubokeklizme mogu biti i kontraindikovane.

Primjena antidot terpaije bit ce uspjesna u onim slucajevima kada se sigurno utvrdi sa kojim otrovom je pas otrovan. Skoro kod svih trovanja je indicirano davanje poslije ispiranja , adsorbentnih sredstava (carbo medicinalis, carbo bimzuti, carbo animalis..)

Ukoliko nam nije poznat otrov i ne mozemo da primjneimo antidot, treba primjeniti simptomatsku terapiju.


Nakon svega napisanog (procitanog) nadam se da ste svjesni koliko VASA informacija u vezi navika psa, njegovog kretanja i moguceg trovanja znace veterinaru prilikom dijagnosticiranja i terapije pri trovanju.